تربیت اجتماعی و فرهنگی یکی از عناصر مهم در فضای آموزش عالی به شمار می‌رود که در بین دغدغه‌ها و مسائل ریز و درشت اداره دانشگاه‌ها سهم کمتری از توجه و برنامه‌ریزی را حتی در حوزه بودجه‌ریزی به خود معطوف کرده است. رویکرد جدید فرهنگی دانشگاه آزاد در سال‌های اخیر موجب شده تا عرصه ویژه‌ای برای نقش‌آفرینی فرهنگی استاد به‌عنوان یکی از اقطاب اثرگذار در دانشگاه باز شود. از همین‌رو دانشگاه آزاد در ۳ سال گذشته به منظور استفاده درست از ظرفیت‌ها و توانایی‌های فرهنگی خود، طرح «استاد همیار فرهنگ» را اجرایی کرده است. این طرح به‌طور ویژه استادان دغدغه‌مند را برای بهبود شرایط فرهنگی جامعه آماده و در یک مسیر تربیتی دقیق قرار می‌دهد. طرحی که امسال با جدیت و انسجام بیشتری در فضای فرهنگی واحدها دنبال خواهد شد. برای اطلاع از روند این طرح با فرزاد جهان‌بین، معاون دانشجویی فرهنگی دانشگاه آزاد گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه آمده است.
فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد درخصوص طرح اساتید «همیار فرهنگ» دانشگاه آزاد عنوان کرد: «امام علی(ع) می‌فرمایند؛ اقبال مردم زمانی به تعلیم علم کم می‌شود که می‌بینند بیشتر عالمان از علم خود منتفع نمی‌شوند. امروز در جامعه ما اقبال به علم دانشگاهی و حضور دانشگاه در بین مردم کاهش پیدا کرده است. یکی از نشانه‌های این امر کاهش ۵۰ درصدی انتخاب رشته توسط داوطلبان کنکور در سال‌های اخیر و خالی ماندن صندلی‌های دانشگاهی است. امروز بعضا عالِم از علم خود منتفع نیست و دانایی فردی نه‌تنها توانایی اجتماعی را نمی‌تواند ایجاد کند، بلکه بعضا توانایی فردی نیز ایجاد نمی‌کند و این امر را نیز مخاطب او که همان جوانان هستند به خوبی می‌بینند.» او در ادامه با بیان شرایط بیکاری افراد تحصیلکرده در برخی از استان‌ها گفت: «امروز در برخی از استان‌ها نرخ بیکاری افراد تحصیلکرده ۳ برابر افراد بدون تحصیلات دانشگاهی است.»
جهان‌بین با تاکید بر مشکلات نظام تعلیموتربیت دانشگاهی اظهار کرد: «امروز کورسِرا «Coursera» یکی از پایگاه‌های ارائه‌دهنده آموزش آنلاین است که دوره‌های آموزشی با عناوین مختلف برگزار می‌کند. از سوی دیگر شبکه‌های اجتماعی مختلف نیز چنین سرویس‌هایی ارائه می‌دهند و اینها آرام آرام در حال جایگزین شدن با آموزش‌های تخصصی دانشگاهی هستند. لذا اگر تحولی در نظام تعلیم و تربیت صورت نگیرد، دانشگاه بیش از پیش افول خواهد کرد. برای این تحول باید در کنار تربیت تخصصی چند موضوع دیگر نیز مورد توجه قرار گیرد که اینها قابل جایگزینی نیستند.»
تربیت اعتقادی اجتماعی باید کنار تربیت تخصصی باشد
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد با اشاره به این حوزه‌های تربیتی در کنار تربیت تخصصی دانشگاه‌ها بیان کرد: «در زمینه تربیت تخصصی دانشجویان نیز باید تغییراتی ایجاد کرد؛ چراکه تربیت تخصصی بدون توجه به آمایش منطقه‌ای انجام می‌شود. به عبارت دیگر نمی‌شود مهندسی مکانیک در جنوب کشور همان گونه تربیت شود که مهندس مکانیک در شمال غرب کشور تربیت می‌شود. درنتیجه بی‌توجهی به این امر مهم امروز شاهد تربیت مهندسان مکانیکی هستیم که نمی‌توانند نیاز آن اقلیم را تامین کنند. لذا یکی از راه‌های نجات دانشگاه از شرایط امروز، تربیت تخصصی با توجه به آمایش هر منطقه است.»
او در بیان سایر حوزه‌های تربیت ادامه داد: «تربیت اعتقادی و هویتی مبحث مهم دیگر در تربیت افراد است. به بیان دیگر اگر خانواده‌ها بدانند که فرزندان‌شان با رفتن به دانشگاه از حداقل انسان محترم تا مومن انقلابی بار می‌آیند به‌طور حتم از ادامه تحصیل آنها بیشترحمایت می‌کنند. همچنین توانایی حل مساله بسیار مهم است. فرد با این توانایی بتواند مسائل جدید و نو به نو در لایه‌های زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی را حل کند.»
دانشگاه می‌تواند نقش بی‌بدیلی در حیات اجتماعی پیدا کند
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد در ادامه مباحث خود افزود: «آخرین مرحله تربیتی نیز تربیت اجتماعی است که از دیگر مباحث مهم در امر تربیت است. در روایات اسلامی آمده که سن ۱۴ تا ۲۱ سال سن وزارت است. به این معنی که جوان باید برای زیربار کارهای بزرگ رفتن و مسئولیت‌پذیری آماده شود. در این سن افراد با تربیت اجتماعی می‌توانند از ساده‌انگاری پرهیز کنند و توانایی درک پیچیدگی‌های اجتماعی را کسب کنند. ما نیز به «تربیت جامع» نیاز داریم و دانشگاه با این تربیت جامع می‌تواند نقش بی‌بدیلی در حیات اجتماعی پیدا کند.»
جهان‌بین با بیان اینکه باید در کنار تربیت تخصصی افراد به سه بخش تربیتی اجتماعی، حل مساله و اعتقادی توجه شود اظهار کرد: «غیر از آنکه بقای دانشگاه به این تحول نیازمند است، متولیان دانشگاهی نیز به‌طور قطع در قبال بهترین زمان عمر یک جوان مسئولیت دارند. درحال حاضر بلوغ اجتماعی افراد از سن ۱۹ سال به ۲۴ سال افزایش داشته است. این درحالی است که روزگاری در این کشور جوانان ۱۹ ساله جنگ را اداره می‌کردند. امروز شاهدیم که یک جوان ۲۴ ساله هنوز آمادگی ورود به اجتماع را کسب نکرده است. لذا از این ۲ منظر باید در کنار تربیت تخصصی افراد، به این ۳ نوع تربیت فرهنگی نیز به‌طور جدی عمل شود.»
اقدامات فوق‌برنامه تنها ۲۰ درصد دانشجویان را دربردارد
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد در پاسخ به این سوال که معاونت فرهنگی چگونه به این ۳ مقوله ورود خواهد کرد، پاسخ داد: «در بررسی‌های انجام‌شده به این نتیجه رسیده‌ایم که این مهم تنها با انجام اقدامات فوق‌برنامه محقق نمی‌شود. به علت آنکه اقدامات فوق‌برنامه همه دانشجویان را پوشش نمی‌دهد و تاثیرگذاری عمیقی نیز روی افراد ندارد. به بیان دیگر اگر همه اقدامات فوق‌برنامه در یک واحد دانشگاه به بهترین صورت ارائه شود، تنها توانایی دربرگیری ۲۰ درصد از دانشجویان را دارد و ۸۰ درصد مابقی از این جمع خارج می‌مانند. بیانیه رسالت تعلیم و تعلم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی که توسط دکتر طهرانچی صادر شد، ماحصل این جمع‌بندی بود که ایشان داشتند.»
او با استناد به بیانیه رسالت تعلیم و تعلم اجتماعی دانشگاه آزاد ادامه داد: «باید به سراغ استاد رفت و درواقع اساتید همیار فرهنگ حلقه اتصال دانشگاه و تاثیرگذاری این نهاد علمی روی دانشجویان برای تربیت مهارتی، اجتماعی و اعتقادی هستند.»
آغاز دور جدید سفرهای استانی با محوریت طرح استاد همیار فرهنگ
جهان‌بین درخصوص جلسات گفت‌وشنود صمیمانه با اساتید همیار فرهنگ که در واحدهای مختلف دانشگاهی بعد از تعطیلات نوروز برگزار شده، بیان کرد: «دکتر طهرانچی در ابتدای امسال گفت که باید سال جدید نقطه‌عطفی در تعلیموتربیت اجتماعی باشد. به لطف خدا در این ۳ سال با همین نگاه نیز به سراغ اساتید رفته‌ایم و مجموعه فاخری از استادها به معاونت فرهنگی متصل شده‌اند. با شروع سال جدید و تقارن آن با ماه مبارک رمضان دور جدید سفرهای استانی به‌منظور برگزاری جلسات گفتمانی آغاز شد. این سفرها برای تحقق نقطه‌عطف مورد نظر در تربیت جامع انجام و با اساتید همیار فرهنگ دیدار و گفت‌وگو شد.»
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد در ادامه به معرفی واحدهای مختلفی که در این ایام به آنها سفر کرده پرداخت و گفت: «در مدت این ایام دیدار و گفت‌وگویی با اساتید استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و واحدهای مراغه، علوم‌وتحقیقات، تهران غرب و مشهد داشته و در این جلسات سه‌ساعته، اقتضائات و الزامات و موانع تاثیرگذاری استاد همیار فرهنگ و تجارب و خاطرات آنها مورد گفت‌وگو و تبادل نظر قرار گرفت. ۲۲۰ نفر در واحد علوم‌وتحقیقات، ۱۰۰ نفر از اساتید در واحد تهران غرب، ۱۲۰ نفر از اساتید استان آذربایجان شرقی، ۷۰ نفر از استان اردبیل و ۵۰ نفر در واحد مراغه در این نشست‌ها حضور داشتند.»
مباحث فرهنگی باید در محیط دانشگاه پررنگ شود
معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد در ادامه گفت: «تغییر گفتمان در دانشگاه آزاد یکی از موضوعاتی بود که توسط استادها در جلسات مطرح شد. مطالبه امروز اساتید توجه به همین تربیت جامع است که بسیار امر مهم و اتفاق بزرگی است. لزوم اصلاح آیین‌نامه ارتقا و ترفیع موضوع دیگری بود که به دفعات در این جلسات مطرح شده است. برای تغییر مدرس_ممتحن به استاد هدایتگر_ارزش‌آفرین در دانشگاه، باید این آیین‌نامه‌ها به صورت جدی تغییر کند. از سوی دیگر باید بین استادی که دغدغه فرهنگی دارد و استادی که از این دغدغه دور است تفاوت عمده‌ای در ارزشیابی‌ها ایجاد شود.» او درادامه افزود: «پررنگ‌تر شدن مسائل فرهنگی نیز یکی دیگر از مباحثی بود که اساتید در این زمینه مطرح کردند. در این جلسات پیشنهادهای بسیاری خوبی از سوی استادان مطرح شد که در جلسه شورای معاونان مطرح می‌کنم و ریاست محترم دانشگاه ضمن عنایت بر تحقق آنها تاکید دارند.» او در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی در مدت ۳ سال گذشته در زمینه توان‌افزایی اساتید انجام شده، توضیح داد: «همیار فرهنگ عنوانی جدید است اما این ارتباط در سه سال گذشته با تغییر نگاه در حوزه فرهنگی آغاز شده است و با قدرت و جدیت ادامه پیدا خواهد کرد.»
منبع:فرهیختگان
