تجربه‌های مختلف اقتصادهای بزرگ جهان نشان می‌دهد تقویت تولید و افزایش بهره‌وری صنایع در دنیا امروز بدون مشارکت دانشگاه‌ها امری تقریبا دست‌نیافتنی است. از همین رو اهمیت مشارکت دانشگاه‌ها در تحقیق و توسعه فعالیت‌های مختلف تولیدی بیش از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد. بخشی از این نوع ارتباط توسط دفاتر ارتباط با صنعت مراکز آموزش عالی برنامه‌ریزی و دنبال می‌شود. نقش این دفاتر و تاثیرگذاری آنها در تحقق شعار سال جاری بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با مدیرکل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم ابعاد مختلف فعالیت این دفتر را جویا شویم. او می‌گوید در سال گذشته حدود ۷۰۰ نفر از اساتید در فرصت‌های مطالعاتی صنعتی شرکت کردند و با حضور در صنایع ۳ تا ۶ ماه به صورت پاره‌وقت یا تمام وقت کمک کردند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
اساتید به انعقاد قراردادهای پژوهشی رغبت کمی نشان می‌دهند
محمدسعید سیف، مدیرکل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درباره برنامه‌های سال جدید این دفتر گفت: «در سال‌های اخیر نیاز به ارتباط بیشتر بین مراکز علمی و صنعتی احساس می‌شود و مسائل و مشکلات مختلفی در کشور وجود دارد که ضروری است دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور نقش جدی‌تری در رفع آنها بازی کنند. به همین دلیل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت اقدامات لازم را به‌گونه‌ای ساماندهی کرده که بتواند ارتباط بهتری بین فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های با این مسائل و مشکلات ایجاد کند. مسلما این امر موجب بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی در کشور خواهد شد. راه‌حل‌های مختلفی درخصوص این موضوع وجود دارد؛ یکی از راه‌حل‌ها عقد قراردادهای پژوهشی است که سال‌های پیش نیز وجود داشت و ما سعی کردیم آن را ساماندهی کنیم تا در سال جدید افزایش داشته باشد.»
او با تاکید بر اینکه در این مسیر تسهیلاتی برای قراردادها از نظر بیمه‌ای و مالیاتی وجود دارد؛ بیان کرد: «امیدواریم با کمک دولت این تسهیلات فراهم شود و مشکلاتی که برای عقد قراردادها وجود دارد، برداشته شود. متاسفانه به دلیل مسائل فوق، بعضا اساتید رغبت کمتری به انعقاد قراردادهای پژوهشی نشان می‌دهند و امید داریم این مسائل به‌زودی حل شود.»
سیف در ادامه درباره هدفمند شدن پایان‌نامه‌ها در سال پیش رو عنوان کرد: «موضوع دیگر پایان‌نامه و رساله‌های تحصیلات تکمیلی است، درحال‌حاضر ما چیزی حدود ۱۵۰ هزار دانشجوی دکتری در کشور داریم که البته ۶۰ تا ۷۰ هزار دانشجو تحت پوشش وزارت علوم و مابقی آن در وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی هستند. با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف هماهنگی‌هایی صورت گرفته که امیدوارم با همکاری آنها بتوانیم پژوهش‌های اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی را هدفمند‌تر کنیم تا پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم با مسائل کشور و بهبود تولید مرتبط باشند.»
۷۰۰ استاد در فرصت‌های مطالعاتی صنعتی شرکت کرده‌اند
سیف با اشاره به اینکه موضوع فرصت‌هایی مطالعاتی اعضای هیات‌علمی در جامعه و صنعت از سال قبل رشد خوبی داشته است، افزود: «حدود ۷۰۰ نفر از اساتید در فرصت‌های مطالعاتی صنعتی شرکت کرده‌اند و در وزارتخانه‌ها و صنایع حضور پیدا کردند و ۳ تا ۶ ماه به صورت پاره‌وقت یا تمام‌وقت کمک‌های خوبی را انجام دادند. امسال نیز با توجه به نامگذاری سال و در راستای رشد تولید، امیدواریم اساتید بتوانند در این حوزه موثر واقع شوند و با حضور هدفمند در وزارتخانه‌های صمت، نیرو و نفت و دیگر وزارتخانه‌ها به این موضوع و رشد تولید کمک کنند.»
او در ادامه توضیح داد: «اساتید می‌توانند در شهرک‌هایی صنعتی و کارخانه‌ها کمک‌ها و فعالیت‌های خوبی را انجام دهند و در آسیب‌شناسی و بهبود کیفیت و تولید محصولات جدید به کارخانه‌ها یاری برسانند. امیدواریم که از سمت وزارتخانه‌های ذی‌ربط نیز حمایت و پشتیبانی لازم انجام گیرد. درحال‌حاضر وزارت علوم حقوق این اساتید را پرداخت می‌کند و وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی نیز می‌توانند حمایت‌های مادی و معنوی لازم را داشته باشند تا همکاری بهتری در این خصوص صورت بگیرد.»
۳۲۰ هزار نفر در دوره‌های مهارت‌افزایی دانشگاه‌ها شرکت کردند
سیف درمورد دوره‌های مهارت‌افزایی دفتر ارتباط با صنعت عنوان کرد: «افزایش مهارت‌های شغلی دانشجویان و دانش‌آموختگان موضوع حساس و مهمی است که می‌تواند تاثیر جدی در بهبود و رشد تولید داشته باشد. بر این اساس توسعه و ساماندهی دوره‌های مهارت‌افزایی دانشجویان در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور یکی از برنامه‌های و اقدامات صورت گرفته طی سال‌های اخیر بوده، در سال ۱۴۰۱ بیش از ۸۲۰۰ دوره مهارت‌افزایی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برگزار و بیش از ۳۲۰ هزار نفر در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند. این دوره‌ها در راستای تقویت مهارت‌های فردی و شغلی دانشجویان و کمک اثربخشی بهتر دانش‌آموختگان دانشگاهی برگزار شده است.»
برای موضوعات اساسی باید کارگروه‌های مشترک شکل گیرد
مدیرکل دفتر ارتباط با صنعت در ادامه درخصوص شعار سال و نقش دانشگاه‌ها در تحقق آن گفت: «طبیعتا هر موضوع و مساله اجتماعی و صنعتی زیربناها و عقبه‌های علمی و پژوهشی دارد و طبیعتا جایگاه دانشگاه‌ها این است که زمینه‌های مطالعاتی و بررسی‌هایی علمی را انجام دهند. در بحث مهار تورم و رشد تولید نیز دانشگاه‌ها می‌توانند این نقش را ایفا کنند. اکثر صاحبنظران و افرادی که در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور نقش بازی می‌کنند یا اساتید و محققان دانشگاه هستند یا در دانشگاههای کشور درس خوانده‌اند؛ باید به صورت منسجم‌تر از آنها بهره ببریم. این انسجام در قالب کارگروه‌های ویژه، شوراهای مشورتی و اتاق‌های فکر قطعا می‌تواند انسجام بهتری داشته باشد و مشارکت فکری دانشگاه‌ها و راه‌حل‌هایی که ارائه می‌دهند، منسجم و بلندمدت شود. درحال‌حاضر این مشاوره‌ها و همکاری‌ها به صورت شخصی و سلیقه‌ای و غیرمنظم است.»
سیف با اشاره به اینکه ممکن است به صورت موضوعی همکاری‌هایی بین اساتید دانشگاه‌ها و وزارتخانه‌ها شکل بگیرد، گفت: «اما به نظر می‌رسد برای موضوعات اساسی باید کارگروه‌های مشترک شکل بگیرد تا بتوانیم اثری روی این موضوعات بگذاریم. برای مثال وزارت اقتصاد می‌تواند با دانشکده‌های اقتصادی که اکثر مسئولان اقتصادی کشور از این دانشگاه‌ها هستند همکاری‌های گسترده و همه‌جانبه‌ای داشته باشد و از مطالعات گسترده‌ای که در دانشگاه‌ها وجود دارد استفاده کند. در حوزه رشد تولید و همکاری‌های فنی باید اقدامات گسترده‌ای صورت بگیرد. آمادگی آن را داریم که دانشگاه‌ها و اساتید دانشگاه‌ها فعالیت‌های جدی‌تری داشته باشند اما این موارد مشروط به این است که روش‌های همکاری توسط وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط شفاف باشد. طبیعتا مواردی که گفته شد به این صورت است که ما به صورت مستقل آن را انجام داده‌ایم. یعنی ما برنامه‌ریزی کرده‌ایم که پایان‌نامه‌ها جهت‌دار شوند و به سمت تولید بیشتر بروند. پایان‌نامه‌های برگزیده و موثر در تولید را تشویق کنیم، فرصت‌های مطالعاتی را به این سمت ببریم یا طرح‌ها و قراردادهایی که در افزایش تولید موثر بوده را مورد تشویق قرار دهیم.»
او درباره دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاههای استانی و گسترش فعالیت این دفاتر بیان کرد: «دفاتر ارتباط با جامعه و صنعت در تمام دانشگاه‌ها وجود دارد و فعالیت‌های مستمری را انجام می‌دهند. با توجه به شعار سال و موضوعی که به آن اشاره شد، دفاتر ارتباط با جامعه و صنعت می‌توانند در مسائل استان و بهبود وضعیت استان و رشد تولید و بخصوص در مزیت‌های نسبی هر استان موثر باشند. مثلا در استان‌های مختلف ما محصولات ویژه و خاصی داریم که با توجه به اقلیم و شرایط این منطقه وجود دارد و شرایط اقتصادی منطقه وابسته به این محصولات است و افراد و خانواده‌های بسیاری در این مناطق کار می‌کنند.»
سیف با تاکید بر اینکه بهبود کیفیت و کمیت این محصولات می‌تواند بسیار روی بهبود شرایط استان‌‌ها اثرگذار باشد، ادامه داد: «ما نمونه‌های بسیاری را داشتیم. بحث زعفران، فرش، گردشگری، پسته، خرما و… موضوعاتی است که در کشور ما از مزیت هر استان محسوب می‌شود و با توجه به علم روز می‌توان در فرآوری و در بهبود کیفیت و افزایش بهره‌وری و صادرات و بسته‌بندی، محصولات و فرآوری آن کارهای بسیاری انجام داد و قطعا دانشگاه‌ها این آمادگی را دارند، مشروط به اینکه طبیعتا سازمان‌ها و شرکت‌های ذی‌ربط نیز علاقه‌مندی نشان دهند تا در این زمینه برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد.»
قابلیت ارائه خدمات پژوهشی بین‌المللی بیشتری را داریم
مدیرکل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم درمورد قراردادهای بین‌المللی دفتر ارتباط با صنعت گفت: «یک‌سری گرنت‌های بین‌المللی وجود دارد که در اکثر دانشگاه‌ها فعال است و اگر حوزه‌های پژوهشی باشد سعی می‌کنند که از بودجه‌های بین‌المللی استفاده کنند و از این بودجه‌ها بهره‌مند شوند و پژوهشگاه‌های خودشان را پشتیبانی کنند. اما به نظر می‌رسد که با توجه به توان بالای علمی کشور و ۳۰ هزار عضو هیات‌علمی که در وزارت علوم وجود دارد و حدود ۱۵۰ هزار دانشجوی دکتری و مواردی از این دست، قابلیت ارائه خدمات علمی و پژوهشی و بین‌المللی بیشتری وجود دارد و دانشگاه‌ها می‌توانند در این حوزه فعالانه عمل کنند و خدماتی را ارائه دهند.»
او با تاکید بر اینکه اگر امسال در این حوزه همکاری انجام دهیم، قطعا مفید خواهد بود، اضافه کرد: «به نوعی می‌توانیم از این توان در بازارهای بین‌المللی استفاده کنیم. اگر از نظر سرمایه‌گذاری در پژوهش و تحقیق و توسعه محدودیتی باشد و بودجه‌های کشور جواب ندهد، می‌توانیم در بازارهای بین‌المللی و کشورهای دیگر، دانشگاه‌ها را فعال کنیم و تنها بحث آموزش را در سطح بین‌الملل نداشته باشیم. بخشی از حوزه بین‌الملل ما به تربیت دانشجو و آموزش باز می‌گردد اما طبیعتا ما می‌توانیم در حوزه ارتباط با صنعت و انجام فعالیت‌های پژوهشی نیز موثر باشیم.»
۱۱ هزار قرارداد صنعتی جاری است
سیف در پایان درباره ظرفیت دانشگاههای کشور در قراردادهای صنعتی توضیح داد: «دفاتر ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها می‌توانند در این حوزه فعالیت کنند و در حال حاضر نیز در برخی از دانشگاههای ما این موضوع وجود دارد و همکاری‌ها و قراردادهای بین‌المللی و جذب بودجه‌های بین‌المللی وجود دارد. اما به‌عنوان کار اصلی به آن نگاه نشده است اما به نظر می‌رسد با توجه به توان خوب صنعتی که دانشگاه دارند و ۱۱ هزار قرارداد صنعتی که جاری است، دانشگاه‌ها بتوانند از سفارش‌های خارج از کشور استفاده بیشتری کنند و قراردادها و پروژه‌های زیادی را برای کشورهای مختلف انجام دهند. پروژه‌های دانشگاه بیشتر به گرنت‌های بین‌المللی باز می‌گردد. برای مثال اروپا بودجه‌هایی را برای همکاری‌های بین‌المللی اختصاص می‌دهد که این همکاری‌های بین‌المللی جنبه پژوهشی پیدا می‌کند و پروژه‌هایی روی کار می‌آید که اساتید دانشگاههای این دو کشور با هم همکاری می‌کنند. حتی کشور ترکیه نیز چنین پروژه‌هایی دارد و چنین همکاری‌هایی در کشور وجود دارد.»
منبع:فرهیختگان
