نشست سالیانه تقدیر از پایگاه‌های میزبان برتر در برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور برگزار شد.
با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری و رییس بنیاد ملی نخبگان، از ۱۰ پایگاه میزبان برتر در برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی طی سال ۱۴۰۰ تقدیر شد.
ستاری در این نشست با اشاره به اینکه در حال حاضر ۶۰ هزار دانشجوی ایرانی یعنی حدود ۵/۱ درصد جمعیت دانشجویان کشورمان در دیگر کشور‌ها تحصیل می‌کنند، گفت: این عدد در مقابل خیل عظیم دانشجویان کشور محدود و بسیار ناچیز است و برخلاف آمار‌های غیرواقعی، درصد خروج نخبگان و دانشجویان ایرانی از کشور رقم بالایی نیست.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری افزود: این در حالی است که ۳۰ درصد از دانشجویان برخی کشور‌های همسایه ایران در کشور‌های دیگر ادامه تحصیل می‌دهند. با این عدد‌ها می‌توان اثبات کرد تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور رقم کم و قابل دفاعی است. البته که ما اعتقاد داریم باید ارتباطات بین المللی خود را حفظ کنیم و دانشجویان ما با علم روز و اساتید جهانی در ارتباط باشند.
رییس بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: این رفت و آمد‌های بین المللی برای دانشجویان ایرانی یک تجربه خوب محسوب می‌شود فقط ما باید زیرساختی فراهم کنیم و با تدوین سیاست‌های خوب و تشویقی، به دنبال بازگرداندن این توانمندی‌ها به کشور یا استفاده بهینه از تجربیات و دانش فنی و تخصصی آنها باشیم. کاری که با ایجاد برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور در معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان محقق شده است.
ستاری با اشاره به اینکه برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور برنامه‌ای موفق برای ترغیب بازگشت جامعه هدف است، گفت: طی سال ۱۴۰۰ با کمک این برنامه ۵۶۰ نفر از متخصصان، دانشجویان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور به ایران بازگشتند، این آمار سال گذشته ۴۸۰ نفر بود. در واقع مخاطبان اصلی این برنامه، نخبگان ایرانی مشغول به تحصیل در ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان هستند.
به گفته معاون علمی و فناوری رییس جمهوری، در حال حاضر بیشترین تعداد با ۱۱ هزار دانشجو در آمریکا مشغول به تحصیل هستند در حالیکه ابتدای انقلاب این آمار ۵۲ هزار نفر بود یعنی بزرگترین کلونی ایرانی در آمریکا. اما در حال حاضر بر اساس تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا رتبه سیزدهم جهان را داریم. چون آن زمان نمی‌گفتند فرار مغزها، اما حالا می‌گویند.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین وظایف ما تدوین سیاست‌های ترغیبی برای بازگشت دانشجویان و نخبگان ایرانی به عنوان بزرگترین سرمایه‌های انسانی به کشور است. کاری که امروز در همه کشور‌ها با برنامه‌ای ملی و مدون در حال اجرا است.
ستاری ادامه داد: در حال حاضر تعداد دانشجویان ایرانی در ۲۰ دانشگاه برتر آمریکا بین ۲۰۰ تا ۲۲۰ دانشجو است. یعنی سالی حدود ۴۰ دانشجوی ایرانی برای این دانشگاه‌ها پذیرش می‌گیرند. برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور نیز همین جامعه را هدف قرار داده است تا بتواند از تخصص و توان دانشی دانشجویان ایرانی دانشگاه‌های برتر استفاده و آنها را به همکاری با مراکز علمی و زیست بوم فناوری و نوآوری کشورمان ترغیب کند.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با بیان اینکه استفاده از توانمندی دانشجویان شاغل به تحصیل در داخل را نیز باید اولویت قرار دهیم، گفت: باید یک تعادل درست میان حمایت از دانشجویان ایرانی خارج از کشور و داخل برقرار کنیم، چون همه آنها سرمایه‌های انسانی ارزشمند کشورمان هستند. تقویت برنامه‌های ملی برای حمایت از آنها اولویت ما است.
رییس بنیاد ملی نخبگان با انتقاد از عدم وجود آمار درست و قابل استناد از میزان مهاجرت در کشور، ابراز امیدواری کرد که با همکاری نهاد‌های مرتبط هر چه زودتر جامعه آماری مهاجرت در کشور، بیان کرد: متاسفانه به دلیل عدم جود آمار درست مهاجرت، برخی رنکینگ‌های بین المللی را از دست داده‌ایم و اجازه می‌دهیم که آمار‌های ضد و نقیض و بی پایه افکار عمومی را دچار تشویش کند و در عرصه بین المللی، وجهه نادرستی از ایران تصویر شود.
رییس ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق با بیان این نکته که توسعه یک مفهوم فرهنگی است، گفت: عنصر اصلی این توسعه یافتگی هم نیروی انسانی است. اگر بتوانیم برنامه درستی برای ارتقای نیروی انسانی کارآمد و با کیفیت در کشور داشته باشیم قطعا توسعه یافتگی در یک قدمی ما خواهد بود. تامین و نگهداشت نیروی انسانی ارزشمند به یکی از اولویت‌های ملی در هر کشوری بدل شده است و ایران نیز باید با اهتمام بیشتری به این موضوع نگاه کند.
وی، برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور را یکی از تلاش‌های موثر برای حفظ و نگهداشت نیروی انسانی ارزشمند در کشور دانست و افزود: باید بتوانیم با کمک این برنامه و هم افزایی با دیگر نهاد‌های مرتبط، برای بازگرداندن این نیروی انسانی تلاش کنیم.
ستاری افزود: در حال حاضر ۲۵ درصد نخبگان ایرانی بازگشته به کشور به عنوان عضو هیات علمی مشغول به فعالیت هستند. یعنی عددی حدود ۴۰۰ نفر از آنها که در بهترین دانشگاه‌های ایران به تربیت نیروی انسانی اشتغال دارند. بقیه هم به شکل‌های دیگری جذب زیست بوم فناوری نوآوری شدند. به طور مثال امروز ۳۰۰ استارتاپ خوب ما توسط این افراد در کشور ایجاد شده است.
وی ادامه داد: در این میان نباید از نخبگان غیر ایرانی به عنوان سرمایه‌های تزریق شده به زیست بوم فناوری و نوآوری هم غافل شویم. این کار را نیز در قالب برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور در اولویت قرار داده ایم و در تلاشیم تا با ارائه خدمات مختلف و اقامت بین ۳ تا ۵ سال به آنها، از توانمندی و تخصص این افراد در کشور استفاده کنیم. با تجه به اینکه ایران کشور مهاجر پذیری نیست، تاکنون ضرورتی برای تدوین سیاست‌های حمایتی از این افراد در کشور نداشتیم.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری همچنین بیان کرد: در این برنامه حمایت از آنها را نیز در اولویت قرار دادیم و حدود ۲۰۰ نفر از این نخبگان غیر ایرانی اقامت در ایران را دریافت کرده اند. برخی از آنها استارتاپ‌هایی دارند که تعداد زیادی از ایرانیان را در دل خود جای داده اند.
تزریق توان دانشی و تخصصی ایرانیان خارج از کشور به زیست بوم فناوری
در ادامه این نشست، مهدی قلعه نوی با اشاره به ۵ سال از اجرای برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور، گفت: این برنامه توانسته تعداد زیادی از نخبگان ایرانی را به ایران بازگرداند یا از همکاری و تخصص آنها برای توسعه کشور بهره بگیرد.
وی افزود: مرکز تعاملات بین المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری در قالب ۴ برنامه تبادل فناوری، توسعه صادرات، برنامه همکاری با متخصصان کارآفرینان ایرانی خارج از کشور و سند جامع همکاری‌های بین المللی ایران در تلاش برای تزریق توانمندی‌های دانشی و تخصصی زیست بوم فناوری و نوآوری به دنیا است.
به گفته قلعه نوی، ایجاد خانه‌های نوآوری و صادرات ایران ساخت در کشور‌های چین، کنیا، روسیه، سوریه و ترکیه از جمله این اقدامات است و به زودی کشور‌های عراق و ارمنستان نیز میزبان این خانه‌های نوآوری خواهد بود.
معرفی پایگاه‌های برتر سال ۱۴۰۰
بر اساس داوری‌ها و بررسی‌های نهایی ۱۰ پایگاه برتر سال ۱۴۰۰ که نقشی موثر در جذب نخبگان و متخصصان ایرانی خارج از کشور داشتند معرفی شدند. ستاد توسعه فناوری‌های نانو رتبه نخست را دریافت کرد و دانشگاه‌های الزهرا، اراک، تبریز، علم و صنعت ایران، صنعتی شریف، تهران، اراک، بهشتی، تربیت مدرس و صنعتی امیرکبیر نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
