در پی موافقت کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی با طرح خرید خدمت سربازی شاهد بروز انتقاداتی در بین کنشگران اجتماعی و سیاسی و در سطح فضای مجازی و رسانه‌ها نسبت به این طرح بودیم.  

به موجب این طرح خرید سربازی با رعایت اصل ۱۱۰ قانون اساسی و در راستای توجه به امر مقدس استحکام خانواده و فرزندآوری و تعیین تکلیف مشمولین غایب بیش از ۵ سال با اولویت افراد متأهل و بالاتر از ۳۵ سال سن که ضریب انجام وظایف مقدس سربازی تحت تاثیر تحلیل قوای جسمانی برای آن‌ها امکانپذیر نیست، امکانپذیر خواهد بود.

بر این اساس دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته‌ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود خواهند بود.

همچنین مشمولان متاهل به ازای هر فرزند از ۲۰ درصد تخفیف تا سقف حداکثر ۶۰ درصد برخوردار خواهند بود و افراد متاهل تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی از تخفیف ۵۰ درصدی برخوردار شدند. با این توضیحات به نظر می‌رسد که پرداخت مبالغ تعیین شده برای دهک‌های پایین جامعه امکانپذیر نیست و تنها دهک‌های بالا و کسانی که به نوعی صاحبان ثروت محسوب می‌شوند می‌توانند از مزایای این طرح استفاده کنند.

محمد اسکندری دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی در واکنش به طرح خرید سربازی در گفتگو با «دانشجو» این طرح را گونه جدیدی از تبعیض دانست و گفت: شاید هدف از ارائه طرح خرید خدمت سربازی جبران بخشی از کسری بودجه باشد، اما معیار‌های اجرای این طرح مشخص نیست مثلا سوالی که وجود دارد این است که چه نسبتی بین خرید سربازی با مدرک تحصیلی وجود دارد؟

وی به تصویر بد جامعه نسبت به طرح‌های تبعیض آمیز همچون طرح خرید خدمت سربازی اشاره کرد و افزود: تبعیض‌هایی که به دلیل اجرای سیاست‌های مختلف شاهد آن‌ها هستیم موجب شده اند تا مردم نسبت به این طرح‌های تبعیض آمیز حساسیت پیدا کنند. مثلا درروز‌های اخیر که طرح خرید خدمت سربازی مطرح شده در فضای مجازی یکی از مسائلی که مطرح می‌شود این است می‌گویند خدمت سربازی نه تنها مقدس نیست بلکه امروز پول چنان اصالتی پیدا کرده که می‌توان مقدسات را هم با آن خرید و یا نظام سربازی کشور را به برده برداری تشبیه می‌کنند.

مبنای طرح مجلس برای خرید خدمت سربازی تبعیض آمیز است

اسکندری بیان کرد: ما امروز در شرایطی قرار گرفته ایم که کشور و مردم نیازمند اصلاحات اساسی هستند تا هم نسبت به آینده امیدوار شوند و هم رابطه آن‌ها با حاکمیت بهبود یابد؛ از این رو ضرورت دارد تا مردم یک اراده صحیح را در درون حاکمیت حس کنند. ولی هر چه جلوتر می‌رویم با مباحثی که در مورد طرح صیانت از فضای مجازی، ارز ۴۲۰۰ تومانی و خرید خدمت سربازی مطرح می‌شود نه تنها این سیاست‌ها اصلاحات بنیادی در کشور محسوب نمی‌شوند بلکه به فضای ناامیدی دامن می‌زنند.

وی افزود: تلقی و تحلیل مردم از ارائه طرح‌هایی مانند خرید خدمت سربازی این است که اگر ما پول داشته باشتیم می‌توانیم در مدرسه بهتر درس بخوانیم و در دانشگاه بهتری پذیرفته شویم و یا راحت‌تر بتوانیم از کشور مهاجرت کنیم و یا از نظام خدمات درمانی و سلامت بهتری بهره ببریم؛ و این بدان معناست که اگر ما پول داشته باشیم می‌توانیم خیلی از قانون‌ها را دور بزنیم و یا خدمت سربازی را که برای همه اجباری است با پول بخریم.
دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی گفت: بحث این است که افراد مستضعف که توان خرید خدمت سربازی را ندارند با اجرای طرح خرید خدمت سربازی باید به سربازی بروند و این در حالی است که این افراد اگر به جای سربازی یک کسب و کار برای خود راه می‌انداختند می‌توانستند کمک حال خانواده خود باشند، ولی ما آن‌ها را به مدت ۲ سال به محیطی می‌بریم که کاملا غیربهره‌ور و ناکارآمد است.

وی بیان کرد: مسئله‌ای که وجود دارد این است که خیلی از سربازان به واسطه عدم ارائه آموزش‌های مناسب و نداشتن توانایی‌هایی لازم جدای از خسارت‌های روحی و روانی که به آن دچار می‌شوند به علت استفاده نابجا از سلاح‌ها به خود و یا به دیگران آسیب می‌زنند و یا در مرز‌ها گرفتار اشرار می‌شوند. با این اوصاف یک خانواده پولدار می‌تواند با خرید خدمت سربازی فرزند خود را به خدمت نفرستد، اما در مقابل یک سرباز که وابسته به یک خانواده مستضعف است باید به سربازی برود و تبعات آن را نیز بپذیرد.

اسکندری با بیان اینکه مبنای طرح مجلس برای خرید خدمت سربازی تبعیض آمیز است؛ چرا که با اجرای این طرح مسئله صرفا خرید یک کالای لوکس نیست؛ بلکه خرید خدمتی است که نیازمند اصلاح است، افزود: با اجرای طرح خرید خدمت سربازی قانون جایگاه خود را از دست می‌دهد؛ چرا که هدف قانون اجرای عدالت، گسترش خیر عمومی در جامعه و رفع تبعیض است؛ اما با اجرای این طرح نه تنها قانون بی معنا و بی اعتبار می‌شود؛ بلکه به یک سری از تبعیض‌ها مشروعیت می‌بخشد و این بزرگترین آفتی است که اجرای طرح خرید خدمت سربازی در پی خواهد داشت.

صالح نیکنام فعال دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی نیز ضمن انتقاد از طرح مجلس برای خرید خدمت سربازی گفت: معتقدم نمایندگان ارائه دهنده طرح خرید خدمت سربازی یک ذره در مورد آن فکر نکرده اند مثلا بر اساس این طرح مشمولان غایب تحت پوشش کمیته امداد برای خرید خدمت سربازی باید ۲۰۰ میلیون تومان بپردازند با این وجود سوال این است که اگر این افراد از خودشان ۲۰۰ میلیون تومان پول داشتند اصلا تحت پوشش حمایت‌های کمیته امداد قرار می‌گرفتند؟

وی با بیان اینکه ستاد کل نیروی‌های مسلح برای رفع نیاز خود نیازمند ۶۰۰ هزار سرباز است و این در حالی است که هم اکنون بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار سرباز در حال خدمت هستند، افزود: ستاد کل نیرو‌های مسلح همواره مخالف خرید خدمت سربازی بوده؛ چرا که این ستاد معتقد است خرید خدمت این پیام را به جامعه می‌دهد که می‌توان خدمت را خرید و این مسئله‌ای است که موجب می‌شود تا تعداد بیشتری از مشمولان غیبت کنند با این وجود خرید خدمت همواره خط قرمز ستاد کل نیرو‌های مسلح بوده است.

نیکنام اظهار کرد: اینکه ستاد کل نیرو‌های مسلح تاکنون با خرید خدمت سربازی مخالف بوده، اما طرح اخیر نمایندگان مجلس را در مورد خرید خدمت سربازی آن هم برای یک قشر خاص و لاکچری پذیرفته اقدام شایسته‌ای نیست.

وی افزود: به گفته رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیرو‌های مسلح این ستاد با سربازی حرفه‌ای به دلیل ناعادلانه بودن آن مشکل دارد، چون با اجرای این طرح فقط مستضعفین در تامین امنیت دخیل می‌شوند با این وجود بحث بنده این است که اگر کسی با این توجیه با سربازی حرفه‌ای مخالف است باید با خرید خدمت سربازی به طریق اولی‌تر مخالف باشد.

هیچ منطقی پشت طرح نمایندگان برای خرید خدمت سربازی وجود ندارد

نیکنام با بیان اینکه بنده معتقدم که طرح نمایندگان مجلس برای خرید خدمت سربازی به نتیجه نمی‌رسد و اجرایی نمی‌شود، چون که هیچ منطقی پشت آن نیست، اظهار کرد: خرید خدمت سربازی تعارض قانونی ندارد که شورای نگهبان بخواهد مانع اجرای آن شود، اما به نظر بنده خود ستاد کل نیرو‌های مسلح مانع اجرای آن خواهد شد چرا که سود اجرای این طرح به ستاد کل نمی‌رسد و وارد خزانه دولت می‌شود. مضاف بر این با اجرای این طرح انتقاد‌ها متوجه ستاد کل خواهد بود؛ پس بعید است که بخواهند از چنین طرحی دفاع کنند.
وی به برخی ایراد‌های موجود در طرح خرید خدمت سربازی اشاره کرد و گفت: نکته اول اینکه این حجم از شکاف بین هزینه خرید خدمت سربازی با توجه به مدرک تحصیلی خودش محل سوال است؛ البته اگر کسی توان پرداخت ۶۰۰ میلیون تومان برای خرید خدمت را داشته باشد راحت‌تر می‌تواند با پرداخت پول کمتری به شرکت‌های بنیان و گرفتن پروژه سربازی خود را در این شرکت‌ها بگذراند.

این فعال دانشجویی با بیان اینکه هزینه‌ای که برای خرید خدمت سربازی مشمولان غایب تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی تعیین شده هیچ جوره با عقل نمی‌خواند، چون هیچ فرد تحت پوششی ۲۰۰ میلیون تومان برای خرید خدمت سربازی ندارد، گفت: سربازی در زمان جنگ واجب کفائی است و واجب کفائی هم قابل استنابه است به این معنی که می‌شود پول داد تا کس دیگری به جای ما به سربازی برود بااین اوصاف خرید خدمت غیر شرعی نیست، اما مسئله‌ای که وجود دارد بحث عدالت است.

نیکنام افزود: دولت یارانه‌ها را بر اساس دهک بندی پرداخت می‌کند با این وجود راه منصفانه برای عادلانه کردن خرید خدمت سربازی این است هر دهکی با توجه به توان خودش سربازی را بخرد و منابعی که از این طریق جذب می‌شود به پرداخت حقوق سرباز‌ها اختصاص یابد و این مدل عادلانه‌ای است که می‌توان از این طریق طرح خرید خدمت را اجرا کرد.

قیمت گذاری خرید خدمت سربازی بر اساس توان دهک‌های جامعه تعیین شود

همچنین خلیلی فعال دانشجویی دانشگاه علم و صنعت نیز در رابطه با طرح نمایندگان برای خرید خدمت سربازی گفت: بنده فکر نمی‌کنم که طرح خرید خدمت سربازی اصلا اجرایی شود چرا که این طرح با وجود مخالفان زیادی که در بین نمایندگان دارد ابتدا باید در صحن تصویب شود و در مرحله بعد شورای نگهبان آن را تایید کند.

وی با بیان اینکه از آنجا که ستاد کل نیرو‌های مسلح همواره مخالف خرید خدمت سربازی بوده بعید به نظر می‌رسد که شورای نگهبان نیز این طرح را تایید کند، تصریح کرد: به گفته سردار کارگر رییس سابق سازمان وظیفه عمومی رهبر معظم انقلاب نیز مخالف خرید خدمت سربازی هستند با این وجود اگر سایر دلایل را کنار هم بگذاریم بعید به نظر می‌رسد که طرح خرید خدمت سربازی به مرحله اجرا برسد و آنقدر جدی شود.

خلیلی با اشاره به اینکه طرح خرید خدمت سربازی به دلیل تبعیض آمیز بودن طرح اشتباهی است، اظهار کرد: بر اساس این طرح هر کسی که پول داشته باشد می‌تواند خدمت را بخرد و هر کس نداشته باشد باید ۲ سال خدمت برود. از طرفی هم پولی که در قالب خرید خدمت سربازی به دست می‌آید اینطور نیست که خرج سرباز‌های دیگر شود.

وی با بیان اینکه خرید خدمت سربازی می‌توانست بر اساس دهک بندی انجام شود اگر چه همین روش هم روش غلطی است، ولی مقداری خرید سربازی قابل تحمل‌تر می‌شد، تصریح کرد: سوال این است که خرید خدمت سربازی اصلا چه ربطی به مدرک تحصیلی دارد و نمایندگان اصلا با چه مبنایی خرید خدمت را بر اساس مدرک تحصیلی قیمت گذاری کرده اند؟ معتقدم هر طور که به طرح خرید خدمت سربازی نگاه می‌کنیم یک دور باطل است و امکان اجرای آن وجود ندارد.

خلیلی با اشاره به اینکه تقریبا ۲۵ درصد از مشمولان در هر دوره‌ای معاف می‌شوند و این در حالی است که خیلی از این معافیت‌ها نابجا و تبعیض آمیز هستند و با حذف آن‌ها مثلا می‌شد شش ماه از مدت سربازی را کاهش داد، اظهار کرد: راه درست این است که به سمت حذف خدمت سربازی و یا اختیاری کردن آن برویم، ولی خرید خدمت نه تنها شرایط را بهتر نمی‌کند بلکه آن را بدتر خواهد کرد.

وی افزود: حذف خدمت سربازی به معنی این نیست که ستاد کل از نیروی سرباز خالی شود. به هر روی ما می‌فهمیم که ستاد کل به سرباز نیاز دارد؛ اما بهتر است که ستاد کل یا حقوق و مزایای خوب به سرباز‌ها بدهد و یا آن‌ها را به صورت پیمانی استخدام کند تا به صورت داوطلب به سربازی بیایند و این پیشنهاد می‌تواند طی یک دوره چند ساله عملیاتی شود تا جایی که مدت زمان سربازی به دوره دو ماهه آموزشی کاهش یابد.

خلیلی با بیان اینکه خرید خدمت سربازی هیچ یک از آسیب‌های سربازی اعم از خودکشی سربازان و یا سن ازدواج را کاهش نمی‌دهد، افزود: اگر تاکنون بچه پول دار‌ها در حالت عادی با هزار تا پارتی یک میلیارد تومان برای خرید امریه هزینه می‌کردند هم اکنون با اجرای طرح خرید خدمت ۶۰۰ میلیون هزینه می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه کمیسیون تلفیق مجلس شان قانون گذاری ندارد با این وجود بعید به نظر می‌رسد تصمیم این کمیسیون برای خرید خدمت سربازی به مرحله اجرایی برسد، اظهار کرد: واقعا هیچ دلیل منطقی برای ارائه طرح خرید خدمت سربازی وجود ندارد مگر اینکه پای مسائلی مانند جبران کسری بودجه و یا استفاده فرزندان خودشان از این طرح در میان باشد.

این فعال دانشجویی با بیان اینکه مشمولان غایب با قیمتی که برای خرید خدمت سربازی تعیین شده توان خرید خدمت را ندارند، گفت: اگر نمایندگان مجلس می‌خواستند که مشمولان غایب سربازی خود را بخرند با این قیمت‌هایی که تعیین شده قطعا امکان آن را پیدا نخواهند کرد.