متولیان آموزش عالی در حوزه فرهنگ ضمن انتقاد از هزینه‌کرد بودجه فرهنگی در سایر بخش‌ها مانند پرداخت حقوق و حوزه رفاهی، خواستار اختصاص ردیف مستقل و شفافیت هزینه‌کرد بودجه فرهنگی شدند.
در آستانه تصویب لایحه بودجه ۱۴۰۱ و طی دو سه هفته اخیر بارها نسبت به وضعیت بد بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها هشدارهایی داده شد و حتی معاون فرهنگی وزیر علوم آن را «فاجعه بار» توصیف کرد. اگر بخواهیم بررسی اجمالی از وضعیت بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها داشته باشیم باید گفت از آنجا که دانشگاه‌ها هیأت امنایی اداره می‌شوند، خودشان درباره تقسیم بودجه تصمیم گیری می‌کنند و به گفته متولیان امور فرهنگی، در این تصمیم گیری ها حوزه فرهنگ مظلوم واقع شده و در بسیاری از موارد مورد بی مهری قرار می‌گیرند.
از طرفی در سال جاری شاهد اجرایی شدن قانون همسان سازی حقوق در دانشگاه‌ها بودیم و عدم تخصیص بودجه اجرای این قانون، موجب شد دانشگاه‌ها به سراغ بودجه‌های سایر بخش‌ها برای پرداخت حقوق بروند. امسال کسری بودجه به بخش رفاهی و … هم رسید و باز هم مدیران دست به دامن سایر حوزه‌ها شدند که همین وضعیت دلخوری و نگرانی متولیان امور فرهنگی دانشگاه‌ها را به دنبال داشت. در حال حاضر هم دانشگاه‌ها می‌گویند با توجه به ماه‌های پایانی سال، دیگر پولی در حوزه فرهنگ نمانده و حتی برای برگزاری مراسم‌های مناسبتی خود با مشکل رو به رو شده‌اند!
یکی دیگر از موضوعات قابل ذکر در این حوزه، این است که برخی دانشگاه‌ها برای کاهش هزینه‌ها، معاونت فرهنگی و دانشجویی را با یکدیگر ادغام کرده‌اند که در همین رابطه وزارت علوم پیشنهاد کرده است شورای عالی انقلاب فرهنگی به این موضوع ورود کند و آئین‌نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها را مورد بازنگری قرار بدهد.
متولیان این حوزه تاکید دارند برای جلوگیری از این روند خسارت بار، تخصیص اعتبار فرهنگی باید به طور دقیق، مستقل و تخصصی پایش شده در نظر گرفته شود تا در حوزه‌های دیگر قابل مصرف نباشد. در همین راستا وزارت علوم مشخصاً خواهان اختصاص ردیف مستقل برای بودجه فرهنگی است چرا که بر این باور هستند باید ردیف بودجه فرهنگی جدا شود تا مبادا کسانی به صورت مستقل و بدون توجه به ضرورت‌های فرهنگی کشور و دانشگاه، تصمیماتی را بگیرند که منجر به تبعات فرهنگی زیان آور در کشور شود.
در رابطه با وضعیت بودجه فرهنگی با معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم بیشتر صحبت کردیم و نظرات معاونان فرهنگی دانشگاه‌های بزرگ کشور را در این رابطه جویا شدیم که مشروح این گفتگوها در زیر آمده است:
عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن انتقاد از مستقل نبودن بودجه فرهنگی از سایر بودجه‌ها گفت: یک رویه غلطی شکل گرفته و آن این است که بودجه‌های فرهنگی در حوزه وزارت علوم با سایر بودجه‌ها و ردیف‌های بودجه‌ای به نوعی ترکیب شده و بعضاً دانشگاه‌ها گزارش داده‌اند که بودجه فرهنگ در حوزه‌های دیگر مثل حوزه رفاهی و دانشجویی هزینه شده و عملاً در حوزه‌های فرهنگی و علمی هزینه نمی‌شود.
وی افزود: این یک رویه غلط است که از سابق وجود داشته و ظاهراً هچنان ادامه دارد.
دولت و مجلس به موضوع بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها ورود کنند
کلانتری خواستار ورود جدی دولت، حمایت مجلس و حتی سیاستگذاری سطح عالی شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع بودجه فرهنگی شد و گفت: پیشنهاد و خواسته ما این است که ردیف‌های بودجه‌های فرهنگی در حوزه وزارت علوم دقیقاً مشخص شود و از حیث ساختاری حوزه فرهنگ از دانشجویی جدا شود.
وی در ادامه تصریح کرد: پیشنهاد دیگر ما این است که درصدی از بودجه دانشگاه‌ها به صورت مشخص به حوزه فرهنگی تخصیص یابد؛ ولو درصد خیلی کم تا کانون‌ها و تشکل‌ها با خیال راحت از این ظرفیت‌ها استفاده کنند.
این مقام مسئول وزارت علوم با اشاره به آخرین پیگیری‌ها گفت: فعلاً مذاکرات خود را با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ساختارهای مرتبط در دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز کردیم و امیدواریم همگرایی خوبی در حوزه بودجه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها صورت گیرد.
مذاکرات خود را با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، ساختارهای مرتبط در دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز کردیم و امیدواریم همگرایی خوبی در حوزه بودجه‌های فرهنگی دانشگاه‌ها صورت گیرد
سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها با این اعتبارات محقق نمی‌شود
معاون فرهنگی وزیر علوم در همین رابطه گفت: دردناک این است که در همین شرایط متأسفانه بوق‌های تبلیغاتی معاندین به راه افتاده که بودجه فرهنگی چنین و چنان است، اما بخش فرهنگی با کمترین بودجه فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد. سند اسلامی شدن دانشگاه با این وضع اعتبارات محقق شدنی نیست.
کلانتری افزود: تاکنون هیچکس در زمینه کمبود بودجه فرهنگی وزارت علوم صدایش در نیامده بود، با این وجود بنده قول خواهم داد که با یاری خداوند این موضوع را حل خواهیم کرد.
وزارت علوم بودجه فرهنگی را تفکیک کند
در همین رابطه نظر عباس احمدی مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران را جویا شدیم؛ او نیز می‌گوید: خوب است در همین ابتدا که بودجه دستگاه‌ها در حال تصویب است، وزارت علوم اعلام کند یک، دو یا ۵ درصد از بودجه این وزارتخانه مربوط به فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها می‌شود و همه بدانند که از این بودجه نمی‌توانند در پژوهش، آموزش، امور خوابگاه و تغذیه هزینه کرد و فقط باید صرف فعالیت‌های فرهنگی شود.
نمی‌دانیم چند درصد از بودجه دانشگاه به فرهنگ تخصیص می‌یابد
مدیر کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه عدم شفافیت در بودجه فرهنگی وزارت علوم، به دانشگاه‌ها نیز سرایت کرده است، خاطرنشان کرد: ما واقعاً نمی‌دانیم چند درصد از بودجه مصوب دانشگاه، به حوزه فرهنگی مرتبط است و چند درصد تخصیص می‌یابد. به طور مثال اگر بودجه دانشگاه تهران ۲-۳ هزار میلیارد تومان بوده اما ۳۰ درصد آن فقط تخصیص یافته، اعلام شود که از این ۳۰ درصد چه میزان به فرهنگ اختصاص یافته است.
هیچ ابزاری برای پیگیری هزینه کرد بودجه در دانشکده‌ها نداریم
احمدی با اشاره به وضعیت بودجه فرهنگی دانشکده‌ها و پردیس‌ها گفت: در دانشکده‌ها هم یک بودجه کلی تخصیص می‌یابد و بعد خود دانشکده بخشی از آن را به حوزه فرهنگ تخصیص می‌دهد اما اینکه آیا بودجه‌ای تعلق گرفته یا نه و یا چند درصد تعلق گرفته، برای ما قابل پیگیری نیست و فقط در حد توصیه و یادآوری به رئیس دانشکده اعلام می‌کنیم که باید بخشی از بودجه را به فرهنگ اختصاص دهید ولی اگر هم این اتفاق رخ ندهد، هیچ ابزاری برای پیگیری بیشتر نداریم.
گلایه دانشجویان از عدم حمایت متولیان فرهنگی
وی در ادامه خاطرنشان کرد: دانشجویان فعال در کانون‌ها، تشکل‌ها و انجمن‌های علمی اغلب این گلایه را دارند که حمایتی از آنها نمی‌شود و می‌گویند هنگام مراجعه به دانشکده‌ها، با این پاسخ رو به رو می‌شوند که پول نداریم. البته این‌طور نیست که پولی نباشد، اعتبار وجود دارد اما صرف امور دیگری جز فرهنگ می‌شود.
دانشجویان فعال در کانون‌ها، تشکل‌ها و انجمن‌های علمی اغلب این گلایه را دارند که حمایتی از آنها نمی‌شود و می‌گویند هنگام مراجعه به دانشکده‌ها، با این پاسخ رو به رو می‌شوند که پول نداریم
مدیر کل امور فرهنگی و اجتماعی ادامه داد: در حال حاضر من به عنوان مدیر فرهنگی دانشگاه نمی دانم که بودجه تخصیصی به دانشگاه چقدر است و چند درصدش مربوط به معاونت فرهنگی می‌شود. اگر این برآورد را داشته باشیم بهتر می‌توانیم مدیریت کنیم و اگر بدانیم واقعاً بودجه ناچیز است به سمت تأمین اعتبار از کانال‌های خارج از دانشگاه می‌رویم.
احمدی اضافه کرد: پیشنهاد من این است که حداقل بودجه فرهنگی را به طور کامل و به صورت متمرکز به بخش معاونت فرهنگی اختصاص دهند و ما خودمان به دانشکده‌ها تخصیص دهیم؛ در این صورت می‌توانیم حمایت و پشتیبانی بیشتری از دانشکده‌های فعال در حوزه فرهنگی داشته باشیم.
بودجه فرهنگی در دانشگاه‌ها رو به سقوط است
یکی دیگر از مدیران فرهنگی دانشگاه‌ها معتقد است که بودجه فرهنگی در دانشگاه‌ها رو به سقوط بوده و کار تحولی در حوزه فرهنگ توجه و حمایت بیشتری را می‌طلبد. زینب صادقی معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهراست که حدود ۲ ماه از انتصاب او می‌گذرد؛ صادقی به خبرنگار مهر می‌گوید: بودجه فرهنگی دانشگاه الزهرا در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشته و در واقع شاهد هستیم هر سال این بودجه سیر نزولی دارد. با توجه به تورم موجود و نبود ثبات اقتصادی، با افزایش هزینه‌ها رو به رو هستیم؛ یعنی به طور مثال برای برگزاری یک نمایشگاه برنامه ریزی می‌کنیم و مثلاً امروز در بازار به ما می‌گویند قیمت هر بنر ۵۰ هزار تومان و ۳ هفته بعد قیمت‌ها به یکباره ۳ برابر می‌شود.
تقریباً دیگر بودجه‌ای نداریم
صادقی با اشاره به اینکه در حال حاضر و با توجه به اینکه در ماه‌های انتهایی سال قرار داریم، تقریباً دیگر بودجه‌ای نداریم و برای برگزاری برنامه‌ها اسپانسر می‌گیریم، گفت: خیلی از برنامه‌هایمان را با حمایت شهرداری و دیگر سازمان‌ها برگزار می‌کنیم. شرایط موجود به گونه‌ای است که برای برگزاری برنامه‌ها در مضیقه قرار داریم و عمدتاً انرژی خود را برای پیدا کردن اسپانسر می‌گذاریم.
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه الزهرا با بیان اینکه بودجه معاونت فرهنگی به صورت ماهیانه اختصاص می‌یابد، گفت: بودجه کار فرهنگی بسته به مناسبت‌های هر ماه ممکن است فراز و نشیب‌هایی داشته باشد بنابرین بهتر است این بودجه به صورت متمرکز تخصیص یابد. بعضاً در برخی موراد مجبور هستیم برخی برنامه‌ها را به دلیل کمبود بودجه حذف کنیم و یا به صورت ترکیبی برگزار کنیم؛ به طور مثال مراسم ایام فاطمیه و بزرگداشت شهید سردار سلیمانی را همزمان برگزار کردیم.
انرژی و ایده داریم اما بودجه و امکانات نه!
وی درباره وضعیت بودجه ۱۴۰۰ گفت: برای بودجه فرهنگی دانشگاه الزهرا در سال ۱۴۰۰، ۳۲۰ میلیون تومان در نظر گرفته شد و گفته شده ۷۰ درصد این بودجه باید هزینه شود و واقعاً این عدد برای هزینه‌های موجود بسیار اندک است. در حال حاضر در سطح مدیریتی کشور جوانگرایی رخ داده و همه با انرژی و پشتکار هستند اما بودجه و امکانات واقعاً اندک است و به همین دلیل ممکن است خیلی از ایده‌ها عملیاتی نشود.
طالب پور معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی یکی دیگر از مدیرانی است که در همین رابطه به سراغ او رفتیم. او اما نظری متفاوت با سایر مدیران دارد؛ طالب پور معتقد است بودجه فرهنگی به برنامه فرهنگی فرهنگی وابسته است یعنی اگر ما مدیران برنامه فرهنگی مناسب و جامعی داشته باشیم بودجه آن را می‌توان تهیه کرد مخصوصاً وقتی مدیران دانشگاه همراه باشند. بنابرین واقع چیزی که از همه مهمتر است همراهی مدیران و داشتن برنامه است.
وی با اشاره به همراهی خوب مدیران ارشد دانشگاه شهید بهشتی در حوزه فرهنگی گفت: خوشبختانه مدیران در دانشگاه شهید بهشتی حوزه فرهنگ را موضوع درجه ۲ نمی‌دانند و عملاً نمی‌گذارند که فرهنگ در موضوعات دیگر محو شود. البته اینکه دانشگاه‌ها باید ردیف بودجه‌ای فرهنگی مستقل داشته باشند را منکر نمی‌شوم اما از آن سو به دولت و مردم حق می‌دهم که یک مقداری بدبین باشند.
برای اجرای برنامه‌های فرهنگی صرفاً نباید به بودجه دولتی اکتفا کرد
این مقام مسول دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: اینکه فکر کنیم فقط با افزودن بودجه فرهنگی رسالتمان را انجام دادیم، خیر صحیح نیست؛ ما ضمن داشتن برنامه و ایده خلاقانه فرهنگی، باید همراهی مدیران را هم داشته باشیم. در حال حاضر هم دولت در مباحث فرهنگی هم هزینه می‌کند اما مهم بهره برداری مفید و خروجی درخور برنامه هاست.
طالب پور در ادامه تاکید کرد که برای اجرای برنامه‌های فرهنگی صرفاً نباید به بودجه دولتی اکتفا کرد و مدیران باید از ظرفیت سایر بخش‌ها مثل خیریه‌ها نیز استفاده کنند.
درخواست ردیف بودجه‌ای مستقل برای حوزه فرهنگی موضوع جدیدی نیست و حتی در دوره قبل نیز پیگیری شد که البته نتیجه‌ای به همراه نداشت. با توجه به گلایه‌ها و انتقادات مطرح شده در خصوص کم توجهی به حوزه فرهنگ دانشگاه‌ها و با توجه به حضوری شدن آموزش از ترم آتی و پرنگ شدن فعالیت‌های فرهنگی تشکل‌ها و انجمن‌ها، این انتظار می‌رود که بودجه فرهنگی دانشگاه‌ها یا به صورت مستقل تعریف شود و یا اعتبارات فرهنگی به صورت دقیق و شفاف تعریف شود و معاونت‌های فرهنگی قابلیت پیگیری هزینه کرد این بودجه در دانشکده‌ها و بخش‌های زیرمجموعه ای خود را داشته باشند.
